Nông dân “xuất chưởng”, giá cà phê chuyển hướng

(TBKTSG Online) - Chỉ trong một tuần, nông dân cà phê đã khuyến khích nhau bán ra vừa phải tránh sức ép giảm giá. Kết quả giá cà phê tăng một cách đẹp mắt. Bán ra vừa đủ cho nhu cầu đã làm được lòng mọi phía: giải cứu được thiếu hụt trong giao hàng, giá vẫn tăng một cách tự nhiên và hợp lẽ.

Nông dân cà phê tuần qua đã làm được việc không “găm” hàng gắt gao để có thể gây nên tình trạng “thắt cổ chai” nguy hại cho thị trường sau này.

Khi người trồng cà phê “tung chưởng”

Biểu đồ giá đóng cửa robusta Liffe từ 5-1 đến nay (tác giả tổng hợp)

Tuy niên vụ cà phê được quy ước bắt đầu từ ngày 1-10 hàng năm, đợt này, phải đến giữa tháng 12 trở đi, khi công việc đồng áng xong xuôi, người trồng cà phê Việt Nam mới thực sự rảnh tay để tính toán chuyện bán mua.
Trong những năm trước, đến tháng 11, thị trường đã phải nhộn nhịp do các nhà xuất nhập khẩu đua nhau ký hợp đồng mua bán giao hàng sớm. Hiện tượng này đã thúc ép một bộ phận nông dân phải hái sớm, vì do họ đã bán cà phê non khi còn trên cây. Cứ theo nhịp độ và thói quen ấy, trong những mùa cũ, thị trường cà phê nội địa và xuất khẩu thường tạo nên đỉnh điểm giao hàng ở tháng 12 và đặc biệt tại ngay tháng trước Tết.
Mùa này, về thời gian, gặp đúng sự trùng hợp ấy, tháng 12 cũng là tháng trước Tết. Theo quán tính, thị trường từ tháng 12 đã “bắt mạch” tâm lý bán ra ấy của nông dân Việt Nam, tạo dư luận và đồng thời đẩy giá thị trường kỳ hạn (TTKH) xuống liên tục, đặc biệt trong những ngày trước Tết nguyên đán (xin xem biều đồ phía trên). Giá nội địa không còn cách nào khác, đã lao theo dốc dài của giá kỳ hạn. Chính vì vậy, giá nội địa đầu mùa ở mức 42.500 đồng thì có khi chỉ còn quanh mức 35.500-35.800 đồng/kg.
Bức xúc với giá xuống, trong khi người trồng cần tiền tiêu Tết và giải quyết kinh tế gia đình, nông dân đã “bấm bụng” rủ nhau bán chỉ “dừa đủ xài” ^*. Thực thế, người này kêu gọi người kia chỉ bán ra ít để giúp đẩy giá lên. Và giá nội địa đã tăng lên lại mức 37.500-38.000 đồng/kg vào sáng thứ Sáu 13-1. Hãy nghe họ nói: “Ai cần tiền tiêu tết thì bán đi vài bao mà tiêu cũng được rồi đó, còn lại để lên trên 40.000 đồng/kg rồi tính tiếp”, một người ở Tây Nguyên lấy tên Tâm Đoan khuyên đồng nghiệp của mình như thế.
Ngay khi tung chiêu, tuần qua, giá nội địa và giá kỳ hạn nhìn chung đảo chiều đi lên một cách ngoạn mục. Giá kỳ hạn giao dịch có khi rớt xuống dưới 1.720 đô la đã phải vút lên trên 1.920 đô la Mỹ/tấn.

“Chưởng” được tăng phần công lực

Dù chưa ai đứng ra tổ chức mua bán và điều độ xuất khẩu, vì quyền lợi của bản thân mình, tuần qua nông dân cà phê Việt Nam đã làm nên chuyện khác thường: chặn đứng tức thì đà giảm nhanh của thị trường, bịt được những hù dọa do giá rớt của TTKH đưa lại.
Song, phải nói rằng, những điều kiện phụ họa đã giúp “cú chưởng” của người trồng cà phê thêm lắm “công lực”. Do muốn tăng cước vận chuyển đường biển, hầu hết các hãng tàu đều thông báo thiếu chỗ. “Công ty tôi giao hàng giữa tháng thì mới bắt được tàu trung chuyển vào dịp tết hay cuối tháng”, vị đại diện của Công ty cà phê Eapok, Daklak nói.
Chính vì thế, lượng hàng xuất lên tàu ra nước ngoài có thể giảm nhiều trong tháng 1-2012. Theo nhận định của một nhà phân tích thị trường tại TPHCM: “Với nhịp độ này, rất có thể hàng xuất FOB (lên tàu) trong tháng 1-2012 chỉ chừng 100.000 tấn”.
Trong khi đó, tại nhiều bản tin thị trường, lượng xuất khẩu FOB được ước chừng  120.000 - 170.000 tấn. “Ở những tháng trọng điểm như tháng 12 và 1 hàng năm, nếu nước ta xuất khẩu chừng 100.000 tấn, giá thị trường khó có lý do để giảm. Và con số 100.000 tấn chính là con số tối ưu cho nhu cầu tiêu thụ cà phê robusta của thế giới trong giai đoạn hiện nay”, ông nói tiếp.
Mặt khác, tín dụng và lãi suất ngân hàng trong năm mới 2012 vẫn còn căng thẳng do Chính phủ vẫn ưu tiên chống lạm phát. Hơn nữa, trong những năm qua, các ngân hàng trong nước đã có quá nhiều rủi ro đối với cho vay kinh doanh cà phê. Một loạt các công ty, đại lý cà phê vỡ nợ, lỗ lớn vẫn còn khó tiếp cận tín dụng. Thiếu vốn, nhiều nhà xuất khẩu đang hoạt động cầm chừng hoặc phải tạm ngưng giao dịch mua bán từ đầu vụ đến nay.
Trước đây, khi còn “đồng vào đồng ra”, nhiều nơi còn được nông dân ủng hộ gửi hàng. Nhờ lượng hàng gửi này, không ít nhà xuất khẩu, đại lý đã sử dụng nó để luân chuyển hàng hóa trong mua bán và nhiều người nhờ đó mà “tay không bắt giặc”. Song, do chủ quan không chịu phòng hộ rủi ro, nhiều cơ sở đã thua trắng, nay chỉ còn “tay không” và nhiều nông dân cũng vì thế “mất cả chì lẫn chài”. Nên tại thời điểm này rất ít người sẵn lòng gửi hàng vào kho các nhà xuất khẩu và đại lý.
Mặt khác, trong mấy niên vụ qua, giá càng lúc càng cao, thị trường nằm trong tay  người bán, nhiều nông dân cũng được hưởng lợi từ đó. Nay, chuyện bức bách phải bán để giải quyết nợ nần hầu như không phải là hiện tượng phổ biến. Nông dân đang giữ cà phê chủ yếu tại nhà, chỉ khi cần mới bán. Điều này, giúp cho thị trường phải tự cảnh tỉnh, biết điều tiết lại và tự nhiên trở thành một “cái van” điều hòa đối với hàng cà phê xuất khẩu thay vai trò của nhà xuất khẩu “mạnh vì gạo bạo vì tiền” trước đây.

“Chưởng” hay phải biết hóa giải

Rạng sáng nay 14-1, giá đóng cửa phiên cuối tuần của TTKH robusta Liffe NYSE tháng 3-2012 giảm 53 đô la/tấn chốt mức 1.832 đô la/tấn, nhưng so với giá cuối tuần trước vẫn còn cao hơn trên 110 đô la/tấn. Giá nội địa cuối tuần về lại quanh mức 37.000 đồng/kg. Đó không chỉ là một khích lệ nhưng chính là một kinh nghiệm quý báu cho việc điều tiết bán ra sau này.
Rõ ràng, đối với nông dân, họ không cần biết giá chênh lệch mua bán giữa các nhà xuất - nhập khẩu là bao nhiêu (giá trừ lùi). Với họ, cái quan trọng là sau khi cân đối với giá thành sản xuất, giá bán ra của họ phải hợp lý, không gây thiệt thòi cho họ; mặt khác phải hợp lẽ, không tăng giảm thất thường một cách quá bất ngờ và khiên cưỡng.
Ngược lại, đối với nhà xuất khẩu, nếu kinh doanh dựa trên giá chênh lệch với kỳ hạn, từ nay, họ phải biết dè chừng với độ trừ lùi nào thì họ mới nên bán để một mặt bảo đảm giá được nông dân chấp nhận, mặt khác bảo đảm họ vẫn mua hàng đủ để bảo đảm uy tín với nhà nhập khẩu.
Với 100.000 tấn xuất đi hàng tháng, đặc biệt tại các tháng trước đây hay chịu cảnh súc ép bán ra, không ai có quyền nói nông dân “găm” hàng cả. Nhà phân tích lên tiếng bênh vực cho thái độ của người trồng cà phê: “Không nên nói họ găm hàng. Nếu găm, đã không có cả trăm ngàn tấn xuất đi. Nông dân vẫn bán đấy chứ, nhưng trong sự chủ động điều tiết của chính họ, đủ cho thị trường, để bảo đảm giá theo họ mong muốn”.
Dao động lượng xuất khẩu chừng 100.000 tấn đến 150.000 tấn, trong hoàn cảnh thị trường hiện nay sẽ không tạo nên sức ép bán ra nguy hại cho giá mua bán ngay, giá trừ lùi và kể cả giá kỳ hạn. Cái khéo vừa qua là lượng bán ra tối ưu như đã nói hóa giải được hiện tượng “thắt cổ chai”, điều ấy sẽ không lành mạnh cho thị trường về sau. Để xảy ra hiện tượng “thắt cổ chai”, chứng tỏ lượng xuất và giữ hàng không cân đối hài hòa.
Tuy chỉ trong một tuần, nông dân đã làm được chuyện lớn trong việc chuyển hướng giá cà phê của thị trường. Phải chăng đó là phương án hóa giải tự nhiên với các điều kiện kinh doanh mới? Hay nói đúng hơn, yêu cầu tái cấu trúc của hệ thống xuất khẩu cà phê đã được chính nông dân bắn pháo lệnh.

Posted in: Thông tin Trồng trọt